بیگ‌بنگ یكی از نظریات خلقت عالم است كه طبق آن عالم در اثر یك انفجار بزرگ به وجود آمده و دائما در حال گسترش می‌باشد. چنانچه ضریب چگالی عالم كمتر از یك باشد، روزی این گسترش متوقف خواهد شد و عالم به سمت داخل فروریزش خواهد نمود، اما از آنجاییكه ضریب چگالی عالم، طبق آخرین برآوردها حدود یك تخمین زده شده است، پیش‌بینی می‌شود، شتاب دور شدن اجزای عالم از یكدیگر، زمانی متوقف گردد و عالم به حالت پایداری برسد.

ستونهای آفرینش نامی است كه برای این قسمت زیبا از سحابی عقاب انتخاب شده است

دانشمندان عمر جهان را حدود ۱۴ میلیارد سال و عمر منظومه شمسی را حدود ۴ تا چهار و نیم میلیارد سال تخمین می‌زنند. بنابراین نابجا نگفته‌ایم اگر مدعی شویم كه منظومه شمسی در مقایسه با سن جهان، جوان می‌باشد. طبق یك نظریه پرطرفدار، آنچه اكنون، آن را منظومه شمسی می‌خوانیم، در حدود ۴ تا ۵ میلیارد سال پیش، توده‌ای از غبار و گاز بوده است. دانشمندان معتقدند كه احتمالا قسمت اعظم این سحابی از گاز هیدروژن تشكیل شده بود.  طبق نظریه‌ای كه ما به تشریح آن می‌پردازیم، در آن زمان، در نزدیكی این سحابی كه در گوشه‌ای از كهكشان راه‌شیری قرار داشته، ستاره بزرگی كه حدودا 3 برابر خورشید بوده، روزهای پایانی عمر خود را می‌گذرانده است. زمانی كه عمر این ستاره نسل اولی به پایان رسیده، به دلیل جرم و ابعاد بزرگش، فوران عظیمی از انرژی و ماده از دل او بیرون زد. انرژی فراوان این ستاره، سحابی ما را به شدت به دوران واداشته و همچنین حجم زیادی مواد سنگین نظیر آهن، به داخل سحابی تزریق نمود.

چرخش سحابی به دور مواد تزریق شده به داخل آن، باعث فروریزش مولكولهای گاز و افزایش فشار درونی سحابی گردید. صدها میلیون سال طول كشید تا مواد سنگین تزریق شده به سحابی از مركز چرخش خارج شدند و سحابی آنقدر در خود ریزش نمود كه در مركز آن شرایط لازم برای اولین هم‌جوشی هسته‌ای پدیدار شد. شروع فعالیت هسته‌ای در قلب سحابی فشرده شده، نوید تولد ستاره‌ای تازه بود كه بعدها خورشید نام گرفت.

همانطور كه اشاره شد، در زمان شكل گیری منظومه شمسی، ستاره پیر در حال مرگ، علاوه بر اهداء انرژی فراوان به صورتهای مختلف، مقادیری عناصر سنگین، مانند آهن، كربن و هلیم نیز به سحابی نوزاد تزریق كرد. این عناصر سنگین، در زمان شكل‌گیری منظومه شمسی ، هنگامیكه هنوز خورشید رسماً متولد نشده بود، آرام آرام از هسته مركزی رانده شده و هر قدر چگالی سحابی افزایش می‌یافت، سیستم به پایداری بیشتری می‌رسید. طبیعی است كه عناصر سنگینتر، نزدیكتر و عناصر سبكتر، دورتر از هسته مركزی قرار گرفته باشند.

بعد از صدها میلیون سال، این عناصر با هم تركیب و تشكیل جسم واحدی دادند. به دلیل قوانین مداری، اجسام علاوه بر اینكه به دور ستاره جوان می‌چرخیدند، شروع به چرخش حول خود نیز نمودند و از جمع قوانین گرانش و گریز از مركز حاصل از چرخش، تمامی آنها شكل كروی به خود گرفتند. پس از گذشت سالها، سطح بعضی از آنها كه از عناصر سنگینتری تشكیل شده بودند، سرد و سخت شد و سیستم مداریشان به حالت پایداری رسید. اجرام غیر ستاره‌ای كه منظومه شمسی را تشكیل می‌دهند عبارتند از سیارات، قمرهای آنها، خرده سیارات ، دنباله‌دارها و سنگها و غبارهای آسمانی .

خرده سیارك ایدا كه حدود ۵۶ كیلومتر طول دارد به همراه قمر كوچكش، داكتیل كه قطری حدود یک و نیم كیلومتر دارد، در تصویر دیده می‌شوند. در این تصویر داكتیل كوچك كه در مداری به فاصله ۱۰۰ كیلومتر از آیدا به دور آن می‌چرخد، اندكی به دوربین نزدیكتر است. این تصویر در آگوست ۱۹۹۳ و از فاصله ۱۱۰۰۰ كیلومتری توسط سفینه فضایی گالیله، برداشته شده است.

اجسام منظومه شمسی عمدتاً به دو گروه با چگالی بالا، كه در نزدیكی خورشید قرار دارند و با چگالی پایین، كه دورتر از خورشید واقع شده‌اند، تقسیم می‌شوند. روی همین اصل سیارات منظومه شمسی را به دو گروه زمین‌مانند و مشتری‌مانند تقسیم می‌كنند. سیاره‌های زمین مانند كه به ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از عطارد ، زهره، زمین و مریخ همگی چگالی بالا و سطح سخت و صخره‌ایی دارند. غیر از عطارد بقیه این سیارات جو نیز دارند.

سیاره‌های مشتری‌مانند كه به ترتیب عبارتند از مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون ، همگی نسبت به زمین، سیاراتی عظیم هستند و عمدتاً از گاز تشكیل شده‌اند ولی بعضی از آنها هسته‌های جامد هم دارند. این سیارات را همچنین به نام غولهای‌گازی نیز می‌شناسند.

تا همین چند وقت پیش در كل منظومه شمسی نه عدد سیاره٬ شناسایی شده بود كه به ترتیب عبارتند از سیارات زمین‌مانند، سیارات مشتری‌مانند و در انتها سیاره عجیب و قانون‌شكن پلوتون. اما به تازگی عضو جدیدی در منظومه شمسی ما یافت شده كه تعداد سیارات منظومه شمسی را به ۱۰ عدد افزایش داده است.

سرانجام همه جنجالها به پایان رسید وهمه جنگ و دعواهایی که بین منجمان در مورد سیاره بودن یا نبودن تعدادی از اجرام کمربند کویی پر به راه افتاده بود خاتمه یافت. با معیار جدیدی که  در آخرین جلسه انجمن بین المللی نجوم  ارائه شد پلوتو از لیست سیارات حذف گرديد. پلوتو جرم دوردستی است که بیش از 70 سال از کشف آن می‌گذرد ولي دست سرنوشت این دنیای یخزده را که تا چندي پيش به عنوان نهمین سیاره منظومه شمسی می شناختیمش از گردونه سیارات حذف كرد.  پلوتو به اين دليل از ليست سيارات منظومه شمسي حذف شد كه نتوانست يكي از سه شرط وضع شده براي سياره بودن را به دست آورد. در آخرین جلسه انجمن بین المللی نجوم تأييد شد كه يك جرم فضايي به شرطي سياره ناميده ‌شود  که در درجه اول به دور ستاره‌ای در گردش باشد. دومین شرط مي‌گويد بايد به قدر كافي جرم داشته باشد تا به تعادل هيدرواستاتيكي دست يابد. مفهوم اين شرط اين است كه تنها اجرامي با شكل كروي مي‌توانند انتظار سياره بودن داشته باشند. اما شرط سوم تأكيد دارد كه جرم مورد نظر نبايد در  کمربند سیارکها یا خرده‌سنگها قرار داشته باشد.

منظومه شمسي با از دست دادن دورترين سياره خود كه بيش از 70 سال از كشف آن مي‌گذشت، كوچكتر شده است.

پلوتو دو شرط اول را داشت ولی چون عضور کمربند اجرام کویی‌پر بود نتوانست شرط سوم را احراز نمايد و بنابراین از لیست سیارات منظومه‌شمسي حذف شد. انجمن بین المللی نجوم در اين جلسه جنجالي تنها به تعیین مشخصه‌هاي يك سیاره  بسنده نکرد و تعاريف جديدي را نيز به منظور پرهيز از مشكلاتي در آينده ارائه نمود. در اين جلسه اجرام غير ستاره‌اي يك منظومه به سه دسته تقسیم شدند كه به شرح زیر مي‌باشند:
1- سیاره : جرمی که به دور ستاره‌ای مي‌چرخد، به تعادل هيدرواستاتيكي رسيده است، در کمربند سیارکها قرار ندارد و دست آخر اينكه به عنوان قمر به دور سیاره‌ای در گردش نيست.
- سیاره‌هاي کوتوله : دسته ای از اجرام که در کمربند سیارکها قرار دارند، به تعادل هیدروستاتیکی رسیده‌اند، يعني شکلي کروی دارند، و قمر سياره‌اي محسوب نمي‌شوند را سياره‌هاي كوتوله مي‌نامند.
3- اجرام دسته سوم : اعضاء این دسته همه اقمار و خرده سنگهای ریز و درشت موجود در فضای بین سیاره‌ای و در کل همه اجرام ریز يك منظومه را شامل مي‌شود.

 

اکنون دیگر همه جنجالها خاتمه یافته و منظومه شمسی که قرار بود صاحب 17 سیاره شود، با از دست دادن يك سياره قديمي به منظومه‌اي هشت سياره‌اي تبديل شد. تصمیم اتحادیه بین المللی ستاره‌شناسان كه منجر به خروج پلوتو از ليست سيارات منظومه شمسي شد، خشم و واکنش شدید برخی منجمان سرشناس دنیا را برانگيخت.
به گزارش شبکه خبری بی بی سی : دکتر آلن اشترن، دانشمند ارشد ناسا که هدایت مأموريت فضايي " افق‌های جدید " را به پلوتو  بر عهده دارد، در واکنشی شدید‌ گفته است که این تصمیم مایه شرمساری است. آقای اشترن، که در رأی‌گیری شرکت نکرده بود، تعریف جدید سياره كه باعث حذف پلوتو شده است  را رد کرده و گفته که این تعریف نادرست است. وی در زمان رأی‌گیری در محل حضور نداشته است. از طرفي رأی دادن به صورت الکترونیکی نیز امکان پذیر نبوده و اين امر باعث بروز انتقاداتی در میان ستاره‌شناسان شده است. دكتر اشترن، دانشمند سرشناس ناسا گفته است که به همراه برخی ستاره‌شناسان در صدد ارائه درخواستی است تا با ايجاد تغيير در تعریف سياره، پلوتو به ليست سيارات منظومه شمسي بازگردد. در برخی محافل اینترنتی نیز این تصمیم اتحادیه بین‌المللی ستاره‌شناسان با تمسخر مواجه شده است.

اتحادیه بین‌المللی ستاره‌شناسان از سال 1919، مرجع رسمی نامگذاری‌ها در دنیای ستاره‌شناسی است. پس از اجلاس روز پنجشنبه از 2500 ستاره‌شناس حاضر، تنها 424 نفر در پراگ باقی مانده‌اند. پلوتو بسيار دورتر و کوچکتر از هشت سياره  منظومه‌شمسی است و در صفحه‌اي متفاوت از صفحه ديگر سيارات به دور خورشيد مي‌چرخد. کارشناسان مدتها در مورد اين مسئله که آيا پلوتو مستحق عنوان سياره هست يا نه اختلاف نظر داشتند. ستاره‌شناسان در این اجلاس پلوتو را یک سیاره کوچک از نوع "کوتوله های يخی" تعریف کردند.

موضوع خروج پلوتو از ليست سيارات منظومه‌شمسی زمانی حادتر شد که يک جرم ديگر در وراي پلوتو و بزرگتر از آن به نام "2003 UB313" توسط يک منجم آمريکايی کشف شد. پس از رصد "2003 UB313" توسط تلسکوپ فضايی هابل معلوم شد که اين جرم آسمانی از پلوتو بزرگتر است و قطر آن به 3000 کيلومتر می رسد. تصميم جدید این ستاره‌شناسان باعث ايجاد تغييرات زيادي در کتاب‌های درسی و دانشنامه‌ها خواهد شد. منظومه شمسی پس از این تغییرات شامل هشت سياره يعنی تير يا عطارد، زهره يا ناهيد، زمين، مريخ يا بهرام، مشتری، كيوان يا زحل، اورانوس و نپتون می‌شود.

 

نوشته شده در دو شنبه 3 بهمن 1390برچسب:,ساعت توسط احسان|